De regio Hilversum heeft de afgelopen 10 jaar steeds meer last van vliegverkeer gekregen. Na een stille aanpassing van vliegroutes werd onze gemeente steeds meer geconfronteerd met de groei van Schiphol. Een toenemend aantal inwoners van Hilversum, maar ook al uit regio Baarn en Amersfoort, heeft hinderklachten ingediend bij BAS, het klachtencentrum van Schiphol. Tijdens de Corona-crisis leek de overlast te verminderen, maar sinds 2021 is het vliegverkeer weer op het oude niveau. Schiphol is dit jaar al weer goed voor bijna 445.000 vluchten, dicht bij het maximaal gedoogde aantal van 500.000. 

Hilversum luchtvaart-hub naar het oosten 

Regio Hilversum – blijkt nu – 10 jaar geleden door LVNL ingetekend als centrale hub voor het vliegverkeer naar oostelijke bestemmingen en krijgt tot 30% van alle vluchten van en naar Schiphol voor haar rekening. Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (I&W) gingen er daarbij vanuit dat vliegtuigen boven Hilversum nauwelijks hoorbaar zouden zijn. Maar vliegtuigen lijken de laatste jaren ook lager over te komen dan vroeger en de overlast door de concentratie is de hele dag voelbaar. LVNL heeft daarbij een voorkeur voor treintjes vliegtuigen met 1.5 á 3 minuten afstand. Extra grote hin-der vormen de vroege vertrekkende vakantievluchten (vanaf 5 uur) en de laagvliegende lan-dende vliegtuigen. Door burgers gemeten geluidsniveaus variëren van 65 tot 90 dB (gelijk aan zwaar vrachtverkeer dichtbij huis). 

Vliegkaart van BAS. Hilversum, 13 augustus 2023. 390 vliegtuigen. 228 vertrekkend (blauw), 162 landend of overvliegend (oranje). 

De klachten zijn niet overal hetzelfde in Hilversum. Ze hangen af van de locatie, de bebou-wing, het groen, de ligging van huizen, isolatie, de hoogte van het vliegtuig (hoger betekent: meer mensen hebben overlast, lager betekent: intensievere overlast), maar ook het weer. 

Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS) 

In juni 2023 is de nieuwe Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS) ingesteld. De MRS moet ge-vraagd en ongevraagd zijn advies geven op alle onderwerpen die de luchtvaart betreffen. In tegenstelling tot het voorgaande adviesorgaan (de Alderstafels, ofwel ORS) zijn de luchtvaart-industrie en lokale wethouders hierin niet vertegenwoordigd. Behalve burgervertegenwoor-digers zijn er onafhankelijke experts (geluid, vervuiling, gezondheid, omgevingsrecht, duur-zaamheid) en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties aangesteld. Deze nieuwe samenstelling geeft omwoners meer invloed op de advisering en beoogt natuurlijk de overlast te verminderen, ook al blijft MRS ‘maar’ een adviesorgaan. Alleen de Tweede Kamer en de rechter kunnen de vlieghinder oplossen. 

Hilversum betrokken in MRS en erkend 

De hinderkaart rond Schiphol is na de stroom klachten uit ondermeer Hilversum opnieuw in-gedeeld. Hilversum werd daarom uitgenodigd mee te doen in de MRS. Op ons verzoek is I&W momenteel bezig te onderzoeken wat de overwegingen zijn voor de routes boven Hilversum en wat de mogelijkheden zijn om dat te corrigeren. Binnen de MRS cluster Aalsmeer zijn de klachten en vragen op 11 september 2023 opnieuw aan het ministerie gepresenteerd. 

Krimp van de luchtvaart 

Schiphol fungeert momenteel zonder milieuvergunning en zonder goedgekeurde MER proce-dure. In toenemende mate komen rapporten over de overlast en ernstige regionale vervui-ling naar buiten. Recente GGD-onderzoeken wijzen op stress bij bewoners, leerachterstanden bij kinderen op school en gezondheidsproblemen als gevolg van luchtvervuiling (zwavel en fijnstof), waaronder groeiproblemen en hart- en vaatziekten. Er loopt momenteel een juridi-sche procedure, aangespannen door omwoners via de stichting RBV. Een lang traject. 

Vanwege de illegale situatie en het groeiend besef dat er iets aan de hand is, heeft minister Harbers zich genoodzaakt gevoeld te besluiten tot een verandering van koers. Het groeiplan (naar 540.000 vluchten) werd een krimpplan (naar 440.000 vluchten). Krimpen gaat niet zo-maar. Luchtvaartmaatschappijen, recent nog financieel gered door de staat, spanden proce-dures aan tegen de staat. Die hebben ze verloren. Er loopt nog een laatste procedure bij de Hoge Raad. Ook Schiphol zelf, onder nieuwe leiding, steunt de krimpplannen. 

De MRS heeft onder grote druk (het risico op controversieel verklaren van de krimp in de Tweede Kamer) een advies op de krimpplannen gegeven, vooral vanwege het belang in ieder geval met krimp te beginnen. Maar daarbij is meteen bezwaar gemaakt omdat onduidelijk is of alle regio’s wel profiteren van het krimpbesluit. Sommige (waaronder Aalsmeer en Uit-hoorn) vrezen zelfs meer hinder. 

Luchtruimherziening en de Vierde Route 

Naast de krimpplannen voor Schiphol werkt het ministerie al geruime tijd aan een herziening van het luchtruim boven Nederland. Het opheffen van een vliegverbod boven de regio Soes-terberg heeft de mogelijkheid gecreëerd om het gehele luchtruim boven Nederland opnieuw in te richten. De exacte plannen zijn nog steeds niet duidelijk. Wel is er met name vanuit pro-vincies Utrecht, Gelderland en Brabant, maar ook vanuit het Gooi protest ontstaan. 

Voor Hilversum zijn de effecten van de luchtruimherziening en de aanleg van de vierde route onduidelijk. Elke herziening van het luchtruim heeft immer complexe gevolgen voor verschil-lende regio’s, met inbegrip van effecten van de verdeling van het luchtverkeer in verschil-lende luchtlagen. 

Jan Stolker, 21 september 2023